کاستیها، چالشها و موانع بازدارنده:

«اگر کشوری، گذشتة خود را نشناسد، نمی­تواند آیندة خود را رقم بزند.»

وینستون چرچیل[1]

آشکار است حقیقتی که چرچیل بر آن تأکید می­ورزد، در حوزة مقوله­های علمی و پژوهشی ارزشی مضاعف یافته و کاملاً محسوس است. بی‌گمان، اگر فراگیر بنگریم، جلوه‌های آشکار و غیر قابل انکاری از فرو رفتن در دوزخ، از تخریب و هدررفت منابع در میهنِ عزیزمان و از هدف‌یابی‌های نادرست به چشم می‌آید، لیکن اغلب شاهدیم که به جای اولویت‌‌دادن به درمانِ آن ناهنجاریهای پیدا، در پی کشف پرهزینة چالشهای ناپیدا و نانومتری برآمده‌ایم؛ فرایند غم‌انگیزی که شتابش، برکامة هشدارهای فراوان، همچنان فزونی می‌گیرد و گویا هنوز هم ارادة بایسته‌ای برای مهار آن در جامعه به چشم نمی‌آید. برای نمونه، می‌توان به یکی از بارزترین سیاستهای مصوب در قانون برنامة سوّم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (83-1379) اشاره کرد که مطابق آن، دولت مؤظف شد با کاهشِ تصدی‌گری‌های خویش، به گسترش خصوصی‌سازی، سرعت بیشتری ببخشد، لیکن به رغمِ تمامی تأکیدها و موافقت همة ارکان نظام، کماکان 500 شرکت دولتی موجود، بیش از 66 درصد از کل بودجة مملکت در سال 1381 را به خود اختصاص داده‌اند که این میزان، حتی از سال 1380 نیز، 11/4 درصد بیشتر است؛ همان طور که ملاحظه می‌شود، نزدیک به دو سوم بودجة سالانة کشور، صرف شرکتهایی می‌شود که بررسیهای اخیر نشان ‌داده، بدون کمکها، رانتها و یارانه‌های دولتی، متجاوز از 60 درصد از این غولهای نامنظبط و ناکارآمد، ورشکسته خواهند شد[2]. بی‌دلیل نیست که بانک مرکزی جمهوری اسلامی، از بدهی سرسام‌آورِ 7/13 هزار میلیارد تومانی دولت به سامانة بانکی کشور، در پایان سال 1380 شکوه می‌کند[3]، چرا که در واقع، حدود یک‌سوّم از بودجة سالانة شرکتهای دولتی ورشکسته، از محل اندوخته‌های مردمی نزد بانکها تأمین ‌شده و عملاً  از چرخة تولید خارج می‌شود! میزان فشار دولت بر شبکة بانکی کشور چنان است که بر پایة همان گزارش، در پایان سال 1381، بخش دولتی به ازای هر یک ریال سپرده‌گذاری در بانک، 16/3 ریال تسهیلات دریافت کرده است، درصورتی که رقم نظیر آن در بخش خصوصی، فقط 86/0 ریال است. یعنی، بخش خصوصی حتّی همپای سپرده‌گذاری خویش نیز نتوانسته از تسهیلات پولی مملکت بهره‌مند شود (یکی دیگر از عواقبِ قدرت بی حد و حصر دولت).

[3] همشهری اقتصادی، ش 2796، مورخ 9/5/81، ص 8.